On yıl önce Jean-François Lisée, Quebec’teki bağımsızlık hareketinin yeniden doğacağını tahmin etmişti.
2015’te “Doğru koşullar altında yeniden yükselebilir” dedi. “Buna neyin yol açabileceğini söyleyemem.”
Üç yıl sonra, egemenlikçi Parti Québécois’in lideri olarak Lisée koltuğunu kaybetti ve François Legault liderliğindeki Koalisyon Avenir Québec ilk kez iktidara geldiğinde partisinin sandalye sayısının 10’a düştüğünü gördü.
2018 seçimleri, ayrılıkçılığın artık Quebec siyasetinde belirleyici bir sorun olmadığının kanıtı olarak görüldü ve anketörler, PQ’nun günlerinin sayılı olduğunu tahmin etti.
Muhafazakar eğilimli milliyetçi bir partinin başındaki eski bir egemenlik savunucusu olan eyaletin yeni lideri, referandum yapmama sözü verdi ve Quebecliler onu kesin bir çoğunluk ile ödüllendirdi.
Legault zaferinin ardından yaptığı açıklamada, “Bizi 50 yıldır bölen tartışmayı bir kenara bırakan birçok Quebecli var.” dedi.
Şimdi, Quebec’in ikinci bağımsızlık referandumunun 30. yıldönümünün arifesinde (ilki 1980’deydi), gidişat yeniden tersine dönebilir gibi görünüyor.
Legault, altı yıllık iktidardan sonra ciddi bir popülerlik kaybı yaşıyor ve karizmatik bir genç kadının liderliğindeki Parti Quebecois, bir yıldan fazla bir süredir kamuoyu yoklamalarında önde gidiyor.
Ancak 2030 yılına kadar üçüncü bir referandum yapma sözü veren partinin bölgedeki eski bağımsızlık hareketine yeni bir soluk getirip getiremeyeceğini zaman gösterecek.
Bugün seçimler yapılsaydı, anketler Parti Québécois’in kolaylıkla çoğunluğu kazanacağını gösteriyor. Oxford eğitimli 47 yaşındaki lider Paul St-Pierre Plamondon, yok olmanın eşiğindeki bir partiye gençlik enerjisi aşıladı.
Kanada İşçi Partisi’nin gençlik kanadının lideri Emile Simard, partinin popülaritesinin Quebec’teki bağımsızlık arzusunu tazeleyeceğine inanıyor.
Saguenay-Lac-Saint-Jean bölgesinde egemen bir ailede büyüdü ve on altı yaşındayken üyelik kartını çıkardı.
Şimdi 22, bağımsızlık nedenlerinin 1995 referandumundan bu yana, hiçbir kampanyanın kazandığı zaman değiştiğini söylüyor.
Özellikle iklim değişikliğine dikkat çekti.
“Biz Quebecliler olarak her yıl vergilerimizle birkaç milyar dolar katkıda bulunup ardından Alberta’da fosil yakıtlara yoğun yatırım yapmamız mantıklı değil” dedi.
Ancak anketler, AKP’nin yükselişinin, yıllardır yüzde 35 civarında seyreden bağımsızlığa desteğin henüz artmadığını gösteriyor.
Siyasi analist ve eski Quebec Liberal bakanı David Hortel, “Quebec’teki bağımsızlık hareketinin ana zayıflıklarından biri, genç nesilde yankı uyandırmaması gerçeğidir” dedi.
“Quebec’te bağımsızlık 1960’larda, 1970’lerde, 1980’lerde, hatta 1995’te genç nesil için modaydı” dedi. “O günü görmüyorsun.”
Hatırlamak için çok genç
Simard, 1995 referandumundan yıllar sonra doğmamıştı. Aslında 47 yaşın altındaki hiçbir Quebec vatandaşının bağımsızlık konusunda oy kullanmadığını kaydetti. Gençlerin ciddi bir alternatif düşünmedikleri için statükoyu desteklediklerini söylediklerine inanıyor.
Şöyle ekledi: “Onlar için bu sadece varsayımsal bir tartışma olarak kalıyor.” Simard, referandum kampanyasının gençleri konu hakkında daha derinlemesine düşünmeye zorlayacağını söyledi. “Benim için bu konuda karar verme fırsatını kendimize vermemiz gerektiği açık” dedi.
Kamu Politikası Araştırma Enstitüsü Kanada Konfederasyonu Mükemmeliyet Merkezi’nin genel müdürü Charles Breton, genç Quebeclilerin özellikle egemenlik yanlısı olmasalar da federalist de olmadıklarını söyledi.
“Bilmiyorlar ve bunun bir nedeni de konuştuğumuz sorunun bu olmaması” dedi.
Britton, yeni bir bağımsızlık hareketi ortaya çıkarsa birçok Kanadalının kayıtsız kalabileceğinden endişe ediyor. 1995 yılında tahminen 100.000 kişi Quebeclileri hayır oyu vermeye çağırmak için Montreal’deki bir birlik yürüyüşünde toplandı.
Ancak bu sefer Breton şöyle dedi: “Quebec’teki hayırlara kim liderlik edecek ve Kanada’nın geri kalanında Quebec’i içeride tutmaya çalışan ses kim olacak?”
Federal bir Muhafazakar hükümetin olasılığı, Quebec’in bağımsızlığıyla ilgili herhangi bir konuşmada büyük önem taşıyor.
Hortel, Muhafazakar Lider Pierre Poilievre’nin eyaletlerde müdahalesiz bir yaklaşımdan yana olması nedeniyle Ottawa’daki değişikliğin PKK’nın umutlarına zarar verebileceğini söyledi.
“Poilievre milliyetçilerin ve egemenlikçilerin sömürüldüğü türden bir düşman olmayacak, bunun yerine [Prime Minister Justin] Trudeau’nun çok daha iyi bir hedef olduğunu söyledi.
Ancak Simard, Ottawa’daki Muhafazakar hükümetin sınırın güneyindeki Trump yönetimiyle bir araya gelmesinin, Quebec’in kendi başına daha iyi durumda olduğu fikrini akla getirebileceğini söyledi.
“Bizim için önemli olan böyle bir Kanada mı, çevre gibi değerlerin bir kenara bırakıldığı bir Kanada mı?” dedi.
Breton, Quebec’te sevilmeyen Poilievre’yi üçüncü referandum kampanyası sırasında birliğin ana adamı olarak tasavvur etmenin zor olduğunu söyledi. Trudeau’nun bu iş için daha uygun olduğunu söyledi.
Böyle düşünen tek kişi o değil.
Başbakan Jean Chretien’in eski özel kalemi Eddie Goldenberg, Ekim ayında Trudeau’yu başbakanlıktan istifa etmeye ve “Quebec’in bağımsızlığı konusunda olası bir referandumda Kanada adına konuşmada liderlik rolü üstlenmeye” hazırlanmaya çağıran bir köşe yazısı yazdı.
Mevcut durumda, Quebecois Egemenlik Bloğu’nun 1993’ten bu yana ilk kez bu yıl yapılacak federal seçimlerde resmi muhalefeti oluşturması mümkün ve bu da Liberalleri ortadan kaldıracak gibi görünüyor.
PKK’nın 2026’daki zaferini de eklemek, bağımsızlık hareketine onlarca yıldır sahip olduğundan daha büyük bir etki sağlayabilir.
Ancak bu ay liderlik yarışına başlayacak olan bölgesel liberallerin AKP’ye meydan okuması da mümkün. Trudeau hükümetinin eski bakanlarından Pablo Rodriguez ise önde gidiyor.
Hortel, PQ’nun kısmen hükümet için sadece bir “muhalefet otoparkı” olduğunu ve bunun Quebec’te yeni bir Liberal liderle değişebileceğini söyledi. Ayrıca birçok federal Liberal personelin yakında iş arayabileceğini ve eyalet partisinin “yeniden inşasına ve düzenlenmesine” yardımcı olabileceklerini de belirtti.
Britton, bağımsızlığın şu anda hala “insanların umursadığı asıl şey olmadığını” söyledi. Ancak öyle görünüyor ki bir sonraki Quebec seçimleri bir kez daha 2018’de bir kenara bırakılan aynı eski sorunun etrafında dönebilir.
Simard, “Referandumun geleceğinden ve halkın hazır olduğundan eminim.” dedi. “Sanırım bu bölümün sonunu Quebec’te yazmanın zamanı geldi.”